Baboon sindrom ili sistemski kontaktni dermatitis je stanje koje nastaje nakon što je osoba koja je senzibilizirana na neki kontaktni alergen izložena tom istom alergenu ili alergenu koji križno s njim reagira. Alergen mora uči sistemski u organizam, što uključuje oralni unos, intravenozni, intramuskularni, inhalacijski, transdermalno ili preko sluznica. Promjene po lokalizaciji i izgledu asociraju na crvenu stražnjicu babuna po čemu je i dobio naziv.
Sindrom je prvi puta opisao Nikiyama i suradnici 1983. godine, kao posljedica ihalacije živinih para. Točan mehanizam nastanka nije poznat, ali se smatra da je posrijedi T stanicama posredovana ,tipIV kasna reakcija preosjetljivosti. Novije hipoteze uključuju farmakološku interakciju s imunoreceptorima na T-stanicama, što objašnjava i slučajeve nastanka baboon sindroma nakon nekoliko sati od primjene na pr. kontrastnog sredstva.
Najčešće uzroke sistemskog kontaktnog dermatitisa možemo podijeliti u 3 kategorije:
- Metali- živa, nikal, zlato
- Lijekovi
- Biljke i biljni pripravci
Baboon sindrom koji je uzrokovan sistemski primjenjenim lijekovima, bez poznate prethodne senzibilizacije preko kože se naziva SDRIFE (Symmetric drug-related intertriginous and flexural exanthema).
Kriteriji za postavjanje dijagnoze baboon sindroma uzrokovanog lijekovima (SDRIFE) su: sistemsko uzimanje medikamenata prvi puta ili kod ponavljanog uzimanja, crvenilo glutealne i perianalne egije i/ili V oblik crvenila po preponama, crvenilo barem još jednog pregiba, simetričnost zahvaćenih područja, odsutnost sistemske toksičnosti. Nije poznato zašto se crvenilo javlja baš na tim lokacijama, iako postoji teorija da se metaboliti lijeka izlučuju preko ekrinih žlijezda u pregibima. Zahvaćenost lica i sluznica je rijetka. Pojava promjena na koži najčešće slijedi nekoliko sati do nekoliko dana nakon unosa alergena.
Rijetko se javlja kod djece iako je opisan i slučaj kod djeteta od 18 mjeseci.
Najčešći lijekovi uzročnici su: aminopenicilini, beta-laktamski antibiotici (penicilini, cefalosporini, monobaktami (aztreonam), karbapenemi (imipenem), inhibitori-beta laktamaze (klavulanska kiselina) i neki kemoterapeutici. Lista mogućih uzročnika se povećava, pa se kao mogući uzroci opisuju i pseudoefedrin, kodein, alopurinol, cimetidin i nistatin, kontrastna sredstva, rivastigmin (lijek za Alzheimerovu bolest), infliximab.
Prvi slučajevi baboon sindroma opisani su u vezi sa uzimanjem žive, zatim nikla i ampicilina. Kod većine opisanih nije poznata prethodna senzibilizacija na uzročni lijek. Amoksicilin i drugi beta laktamski antibiotici uzrokovali su više od pola slučajeva baboon sindroma uzrokovanog lijekovima.
Nekoliko tjedana nakon izlječenja i nestanka promjena na koži može se učiniti patch (epikutani) test, koji može u oko 50% slučajeva pokazati pozitvnu reakciju na suspektni lijek. Biopsijom kožnih promjena može se naći površinski perivaskularni infiltrat limfocita i neutrofila. Laboratorijski krvni nalazi su nespecifični. Zlatni standard za dijagnozu je in vivo testiranje na lijek, koje nije moguće u akutnoj fazi.
U liječenju baboon sindroma najvažnije je prepoznati mogući uzročni lijek i obustaviti njegovu primjenu. Lokalnim korikosteroidnim preparatima može se ublažiti crvenilo zahvaćene kože dok se ne smiri sistemska reakcija. Često je potrebna sistemska primjena antihistaminika radi smirivanja svrbeža ili kratkotrajna sistemska primjena kortikosteroida. Baboon sindrom je „self limiting“ stanje i terapijom samo pomažemo bržem oporavku, do kojeg dolazi za oko 3 tjedna.